Góp ý Dự thảo Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (Công văn số 0909/LĐTM-PC ngày 10/6/2025)

Kính gửi:  Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường

Trả lời Công văn số 3710/UBKHCNMT15 ngày 03/6/2025 của Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội về việc đề nghị góp ý Dự thảo Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (sau đây gọi tắt là Dự thảo), Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) có ý kiến như sau:

1. Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) và Mô hình Trung tâm đổi mới (Innovation Hub)

Thứ nhất, Dự thảo đã quy định cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho các mô hình kinh doanh, sản phẩm, dịch vụ mới. Đây là quy định mà cộng đồng doanh nghiệp rất kỳ vọng.

Tuy nhiên, thực tế, có tình trạng, pháp luật không có quy định cấm nhưng cũng không rõ liệu có thể áp dụng pháp luật hiện hành để triển khai mô hình kinh doanh hay không. Trong trường hợp đó, điều doanh nghiệp cần là một cơ chế xác nhận rõ ràng từ phía cơ quan có thẩm quyền, để doanh nghiệp yên tâm hoạt động và thuận lợi trong việc gọi vốn. Hoặc cũng có trường hợp, do mô hình kinh doanh mới nên việc thực hiện các thủ tục hành chính gặp nhiều khó khăn.

Trên thế giới, bên cạnh cơ chế sandbox, nhiều nước đồng thời cũng vận hành Mô hình Trung tâm đổi mới (Innovation Hub). Mô hình này là đầu mối liên hệ trong việc cung cấp các hỗ trợ, tư vấn và hướng dẫn cho các doanh nghiệp, dù đã được pháp luật điều chỉnh hoặc chưa điều chỉnh, nhằm giúp các doanh nghiệp này có thể nắm bắt được các quy định pháp luật, chính sách. Cơ chế này có nhiều đặc tính như tiết kiệm chi phí (của cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp), dễ dàng để áp dụng; không cần đầu tư nhiều thời gian và chi phí. Theo một nghiên cứu được thực hiện bởi Ngân hàng Thế giới và Trung tâm Tài chính thay thế Cambrige vào năm 2019, trong số các phản hồi, số lượng doanh nghiệp được hỗ trợ thông qua Innovation Hub nhiều hơn 12 lần so với trong cơ chế Sandbox. Ở Singapore, Cơ quan quản lý Tiền tệ Singapore (MAS) đã cung cấp những hướng dẫn pháp lý cho gần 140 công ty có liên quan đến cơ chế Sandbox, từ đó giúp 75% rút đơn hoặc cho phép hoạt động mà không cần cơ chế sandbox.[1]

Do vậy, đề nghị bổ sung quy định về Mô hình Trung tâm đổi mới (Innovation Hub) đi cùng với cơ chế sandbox trong Dự thảo. Có thể quy định theo hướng hai cơ chế chung một đầu mối tiếp nhận, trong trường hợp chỉ cần hướng dẫn theo quy định hiện hành, cơ quan nhà nước có văn bản trả lời, giải đáp cho doanh nghiệp.

Thứ hai, Dự thảo quy định chưa rõ về mô hình của cơ chế thử nghiệm. Cụ thể, cơ chế thử nghiệm này có thể áp dụng chung cho tất cả các sản phẩm, mô hình kinh doanh mới hay một ngành, lĩnh vực sẽ tự quy định cơ chế thử nghiệm riêng. Điều 22.3 Dự thảo giao Chính phủ quy định cụ thể về nội dung, điều kiện, cơ quan có thẩm quyền. Nếu mỗi lĩnh vực sẽ tự ban hành quy định riêng thì sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là những lĩnh vực mới, có sự giao thoa giữa nhiều ngành. Do vậy, đề nghị làm rõ quy định theo hướng cơ chế thử nghiệm áp dụng chung cho nhiều lĩnh vực, vận hành theo cơ chế Một cửa Chính phủ, tương tự mô hình Nhật Bản đang áp dụng.

2. Sàn giao dịch chứng khoán cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo

Điều 41 Dự thảo quy định về thị trường chứng khoán dành riêng cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Đây là điểm rất tích cực, tạo thêm kênh huy động vốn cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

Các quy định về điều kiện niêm yết tại Luật Chứng khoán không phù hợp với đặc thù của các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, như yêu cầu phải có lãi 2 năm liên tiếp và không lỗ lũy kế. Các yêu cầu này tạo ra rào cản khiến doanh nghiệp khởi nghiệp gần như không thể niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Do vậy, đề nghị bổ sung quy định về điều kiện niêm yết dành riêng cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

3. Đầu tư vào khởi nghiệp bằng Quỹ phát triển khoa học công nghệ

Điều 65 Dự thảo cho phép doanh nghiệp sử dụng Quỹ phát triển khoa học công nghệ để đầu tư vào dự án khởi nghiệp sáng tạo. Quy định giới hạn doanh nghiệp chỉ được sử dụng tối 5% thu nhập tính thuế hàng năm cho mục đích này, có thể suy đoán nhằm khuyến khích doanh nghiệp tự thực hiện nghiên cứu phát triển.

Tuy nhiên, cách thiết kế này lại giới hạn hạn mức đầu tư của doanh nghiệp. Các dự án đầu tư không phân bổ đồng đều theo năm mà tuỳ thuộc vào tình hình thị trường, trào lưu công nghệ… Nếu mỗi năm chỉ được trích tối đa 5%, doanh nghiệp sẽ hạn chế cơ hội đầu tư khi thị trường có nhiều doanh nghiệp tốt.

Do vậy, đề nghị sửa đổi theo hướng giới hạn trên tổng nguồn vốn của Quỹ phát triển khoa học công nghệ. Chẳng hạn, 5% thu nhập tính thuế tương đương với 25% mức tối đa trích vào Quỹ (20% thu nhập tính thuế), nên có thể cho phép doanh nghiệp sử dụng tối đa 25% tổng nguồn vốn của Quỹ để đầu tư vào dự án khởi nghiệp.

4. Tổ chức khoa học công nghệ

Điều 43.4 Dự thảo quy định tổ chức khoa học và công nghệ được cấp giấy chứng nhận sau khi đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền. Điều 43.2 Dự thảo quy định các điều kiện để thành lập tổ chức khoa học và công nghệ. Quy định này không rõ thủ tục đăng ký cấp phép là thủ tục bắt buộc hay không? Nếu thủ tục bắt buộc, đây là một điều kiện kinh doanh, tuy nhiên lại chưa có trong Danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện tại Luật Đầu tư. Do vậy, đề nghị làm rõ nội dung này.

Trên đây là một số ý kiến của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam về Dự thảo Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Rất mong cơ quan soạn thảo cân nhắc để chỉnh sửa, hoàn thiện Dự thảo này.

Trân trọng cảm ơn sự hợp tác của Quý Cơ quan./.

[1] Ngân hàng Thế giới, Global Experiences from Regulatory sandboxes.