Góp ý của ĐBQH Nguyễn Thị Kim Thúy – TP Đà Nẵng đối với dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992

Kính thưa Quốc hội.

Tôi xin tham gia, góp ý vào Chương II về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

Qua so sánh với Hiến pháp hiện hành, tôi thấy một trong những thay đổi lớn của chương này là bỏ bớt cụm từ theo quy định của pháp luật ở nhiều điều. Bởi vì cách thể hiện các quyền mà kèm theo cụm từ này thì trên thực tế vô tình đã làm hạn chế việc thực hiện, do các cơ quan Nhà nước cho rằng phải có quy định của pháp luật thì người dân mới được thực hiện các quyền đã được ghi nhận trong Hiến pháp. Hơn nữa việc sử dụng từ pháp luật ở đây có thể hiểu là tất cả các văn bản quy phạm pháp luật từng luật do Quốc hội ban hành đến quyết định của ủy ban nhân dân cấp xã.

Tuy nhiên, với 39 điều của Chương II, mặc dù trong đó có 6 điều mới, 29 điều sửa đổi, bổ sung và chỉ giữ nguyên 4 điều, nhưng tôi thấy vẫn còn mang tính tuyên ngôn, chưa có ràng buộc trách nhiệm của các cơ quan Nhà nước trong việc bảo vệ các quyền, cũng như chưa có cơ chế để thực hiện các quyền. Tôi e rằng như vậy thì Hiến pháp cũng phải chờ luật mà có khi còn chờ lâu hơn cả luật chờ nghị định, nghị định chờ thông tư. Mà thậm chí có những quyền đã được quy định trong Hiến pháp nhưng vẫn có thể bị treo. Ví dụ, qua gần 20 năm nay, chúng ta chưa có luật để chi tiết hóa các quyền như quyền được thông tin, quyền lập hội, quyền biểu tình, trưng cầu ý dân mà Hiến pháp đã ghi nhận như đại biểu Thoáng đoàn Cao Bằng đã phát biểu.

Chúng ta biết rằng, quyền con người ngoài những cá nhân được xác định là công dân còn bao hàm cả những người không phải là công dân, đó là người nước ngoài, người không có quốc tịch, người bị tước quốc tịch. Như vậy, con người không chỉ tồn tại với tư cách là công dân của một quốc gia mà còn là thành viên của cộng đồng quốc tế, vì thế người dân có quyền con người, có quyền công dân, nhiều hay ít, có thực chất hay hình thức thì chủ yếu là phụ thuộc vào việc giải quyết mối quan hệ giữa Nhà nước với công dân trên phương diện pháp lý. Do đó, tôi đề nghị sửa đổi theo hướng là "các quyền vốn có của con người phải được Hiến pháp ghi nhận, tôn trọng bảo vệ và đảm bảo thực hiện" và nên phân các quyền thành 2 nhóm:

Một là nhóm quyền chỉ định hạn chế bởi luật của Quốc hội đó là các quyền con người, quyền của công dân về lĩnh vực chính trị như quyền bầu cử, ứng cử, trưng cầu ý dân và các quyền về tự do dân chủ như quyền bất khả xâm phạm về thân thể, về chỗ ở, về đời sống riêng tư, tín ngưỡng, tôn giáo v.v... qua đây tôi đề nghị trong thời gian tới cần nghiên cứu để nâng Pháp lệnh tín ngưỡng tôn giáo lên thành luật cho phù hợp với Điều 51 của Hiến pháp 1992 cũng như Khoản 2 Điều 20 của dự thảo hiện nay chúng ta đang tham gia.

Hai là nhóm quyền bị hạn chế bởi pháp luật, đó là các quyền về kinh tế, dân sự, văn hóa, xã hội như là Quyền sở hữu, Quyền làm việc, bảo vệ sức khỏe, học tập v.v...Và đồng thời tôi đề nghị cũng phải có quy định để rằng buộc trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc bảo vệ các quyền. Phải xây dựng một hệ thống thủ tục cụ thể, đơn giản, chính xác thuận lợi để cho người dân thực hiện. Hơn nữa tôi nghĩ rằng cũng rất cần có quy định để hạn chế sự tùy tiện của cơ quan có thẩm quyền trong quá trình chi tiết hóa các quyền cũng như tạo cơ chế để người dân có thể khiếu kiện, yêu cầu xử lý những cá nhân, tổ chức vi phạm các quyền của mình. Do đó, tôi đề nghị bổ sung một điều mới vào cuối chương này với nội dung gồm 2 khoản sau đây:

Một, việc ban hành các quy định hạn chế về quyền chính trị, tự do dân chủ trong Hiến pháp chỉ tiến hành trong trường hợp thật cần thiết, ví dụ như vì lý do an ninh, quốc  phòng hay trong tình trạng khẩn cấp mà tôi tán thành giải thích của đại biểu Nghĩa - Thành phố Hồ Chí Minh và quy định như vậy để thay cho Khoản 3 Điều 17 của dự thảo.
Hai, công dân có quyền khởi kiện tại tòa án khi quyền của mình bị xâm hại.

Về cụ thể tôi thấy dự thảo kế thừa và khẳng định tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân tại Điều 2. Bổ sung dưới hình thức nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước thông qua dân chủ trực tiếp và mở rộng hình thức dân chủ đại diện, tức là không chỉ thông qua các cơ quan đại diện như trước là Quốc hội và Hội đồng nhân dân mà còn thông qua các cơ quan nhà nước khác ở Điều 6 nhưng không rõ là cơ quan nào, tôi tán thành với cách giải thích của đại biểu Trường ở An Giang. 

Tuy nhiên để thực sự tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân tôi đề nghị cần sửa đổi Hiến pháp theo hướng bổ sung và hoàn thiện các quy định về quyền của người dân đối với nhà nước, bảo đảm cho người dân thực sự là chủ và làm chủ được nhà nước, nhất là các quyền thể hiện dân chủ trực tiếp. Vì vậy, tôi kiến nghị 3 vấn đề sau:

Thứ nhất là cần đổi mới việc bầu cử đại biểu Quốc hội để tăng cường trách nhiệm của đại biểu Quốc hội trước cử tri.

Thứ hai là cần xem lại quy định về trưng cầu ý dân bởi vì nếu như chỉ quy định công dân có quyền biểu quyết khi nhà nước trưng cầu ý dân tại Điều 31 và Quốc hội quyết định việc trưng cầu ý dân tại Khoản 15, Điều 76 là chưa có sự phân định giữa quyền lực của Quốc hội và quyền lực của nhân dân mà gần như Quốc hội là toàn quyền. Vẫn biết rằng Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất nhưng không phải cao hơn quyền lực của nhân dân. Do đó tôi đề nghị việc trưng cầu ý dân cần kết hợp quyền của người dân và thẩm quyền của Quốc hội, đồng thời cũng cần xác định trong Hiến pháp trường hợp nào thực hiện trưng cầu ý dân. Như vậy, tại Khoản 4, Điều 126 tôi đề nghị nên quy định theo hướng dự thảo sửa đổi Hiến pháp sau khi được Quốc hội thông qua với đa số tuyệt đối thì phải trưng cầu ý dân trước khi có hiệu lực.

Thứ ba, tôi tán thành với ý kiến của đại biểu Ya Duck, Lâm Đồng là bổ sung vào Hiến pháp quyền phúc quyết của nhân dân. Thực tế thì quyền này đã được xác định trong Hiến pháp đầu tiên năm 1946, quy định tại Điều 21 như sau: nhân dân có quyền phúc quyết về Hiến pháp và những việc quan hệ đến vận mệnh quốc gia. Quyền này được hiểu là người dân có quyền quyết định cuối cùng về những vấn đề trọng đại của đất nước thông qua việc nhà nước tổ chức lấy ý kiến nhân dân về vấn đề nào đó và phải được sự ủng hộ của đại đa số người dân thì mới làm.

Tôi lấy ví dụ việc xây dựng Nhà máy điện hạt nhân chẳng hạn hay nói một cách khác nhân dân là người quyết định còn nhà nước là người chấp hành tổ chức thực hiện quyết định đó. Nó khác với việc nhà nước đứng ra lấy ý kiến nhân dân để đi đến quyết định của mình như trưng cầu ý dân. Đồng thời cũng cần phải xác định trong dự thảo lĩnh vực nào, vấn đề nào do nhân dân trực tiếp quyết định thông qua quyền phúc quyết của mình và điều kiện để đảm bảo cho nhân dân thực hiện quyền của mình.

Cuối cùng, tôi đề nghị Hiến pháp phải có cơ chế để nhân dân thực hiện quyền giám sát đối với các hoạt động của nhà nước, có như vậy thì tất cả quyền lực nhà nước mới thực sự thuộc về nhân dân, mới bảo đảm được quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp này được thực hiện trên thực tế, tức là bảo đảm tính khả thi của Hiến pháp. Lê-nin có câu: Một đường lối đúng không chỉ là đường lối có những mục tiêu cao cả, đẹp đẽ mà chủ yếu đường lối đó phải có khả năng thực hiện được. Tôi hết ý kiến, xin cảm ơn Quốc hội.