Góp ý dự thảo Báo cáo rà soát Luật Quản lý thuế – Luật sư Nguyễn Thị Bình, Văn phòng Luật sư Leadco

Góp ý dự thảo Báo cáo rà soát Luật Quản lý thuế

 

Luật sư Nguyễn Thị Bình

Văn phòng Luật sư Leadco

Sau hơn 4 năm thực hiện, Luật Quản lý thuế đã chứng minh được vai trò quan trọng trong điều hành chính sách thuế. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, luật này,đã nảy sinh không ít vướng mắc không chỉ đối với doanh nghiệp mà còn đối với các cơ quan quản lý thuế. Do vậy, vấn đề sửa đổi, bổ sung đạo luật này để phù hợp với tình hình thực tế là một yêu cầu cấp thiết.

Chúng tôi cho rằng Báo cáo rà soát Luật Quản lý thuế (Luật QLT) đã nghiên cứu kỹ lưỡng không chỉ Luật Quản lý thuế mà cả một số văn bản hướng dẫn thi hành trên cơ sở am hiểu về thực tiễn áp dụng luật để chỉ ra các vấn đề pháp lý, những khó khăn, vướng mắc trong thực thi luật dẫn đến đề nghị sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý thuế. Về cơ bản, chúng tôi đồng ý với nội dung Báo cáo.

Trong khuôn khổ bài viết, chúng tôi chỉ muốn đóng góp một vài ý kiến nhằm hoàn thiện Luật QLT như sau:

Thứ nhất, về hệ thống pháp luật về quản lý thuế, hệ thống pháp luật về quản lý thuế khá đồ sộ, riêng các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn luật thuế (quyết định, thông tư) đã lên tới 14 văn bản. Ngoài ra mỗi năm có tới hàng trăm công văn của Tổng Cục thuế vừa hướng dẫn thực hiện, vừa giải đáp thắc mắc của các doanh nghiệp, của các cục, chi cục thuế về vấn đề quản lý thuế. Như vậy có thể thấy rằng Luật quản lý thuế hoặc chưa ở mức khái quát đầy đủ, hoặc chưa rõ ràng, có thể về câu chữ, hoặc quá đi sâu vào chi tiết mà bỏ sót nhiều trường hợp làm mất đi tính tổng quát của một đạo luật.

Thứ hai, hiện nay,Luật QLT không chỉ quy định những vấn đề chung về tổ chức thực hiện việc quản lý thuế và thực thi các luật thuế nói chung mà còn có rất nhiều nội dung thuộc các luật chuyên ngành thuế. Luật cũng có nhiều điều quy định quá chi tiết, cụ thể những vấn đề lẽ ra thuộc phạm vi điều chỉnh của các văn bản dưới luật, của các luật chuyên ngành, luật hải quan. Chẳng hạn: các vấn đề về thuế xuất, nhập khẩu, thuế thu nhập cá nhân, thuế môn bài... Đặc biệt các vấn đề trong quản lý thuế liên quan đến xuất khẩu, nhập khẩu được đề cập đến trên 20 lần, thuộc phạm vi rõ ràng của Luật thuế xuất khẩu, nhập khẩu. Ví dụ: Điều 42 của Luật QLT quy định thời hạn nộp thuế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu và điều kiện để được áp dụng thời hạn nộp thuế xuất khẩu, nhập khẩu: "a) Đối với hàng hoá xuất khẩu là ba mươi ngày, kể từ ngày đăng ký tờ khai hải quan; b) Đối với hàng hoá nhập khẩu là hàng tiêu dùng phải nộp xong thuế trước khi nhận hàng; trường hợp có bảo lãnh về số tiền thuế phải nộp thì thời hạn nộp thuế không quá ba mươi ngày, kể từ ngày đăng ký tờ khai hải quan; c) Đối với hàng hóa nhập khẩu là vật tư, nguyên liệu để sản xuất hàng hóa xuất khẩu là hai trăm bảy lăm ngày, kể từ ngày đăng ký tờ khai hải quan; trường hợp đặc biệt thì thời hạn nộp thuế có thể dài hơn hai trăm bảy lăm ngày phù hợp với chu kỳ sản xuất, dự trữ vật tư, nguyên liệu của doanh nghiệp theo quy định của Chính phủ; d) Đối với hàng hoá kinh doanh theo phương thức tạm nhập, tái xuất hoặc tạm xuất, tái nhập là mười lăm ngày, kể từ ngày hết thời hạn tạm nhập, tái xuất hoặc tạm xuất, tái nhập; đ) Đối với hàng hoá khác là ba mươi ngày, kể từ ngày đăng ký tờ khai hải quan; 4. Để được áp dụng thời hạn nộp thuế theo quy định tại các điểm c, d, và đ khoản 3 Điều này, người nộp thuế phải đáp ứng một trong hai điều kiện sau đây: a) Có hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu trong thời gian ít nhất là ba trăm sáu lăm ngày tính đến ngày đăng ký tờ khai hải quan mà không có hành vi gian lận thương mại, trốn thuế, không nợ tiền thuế quá hạn, tiền phạt, chấp hành tốt chế độ báo cáo tài chính theo quy định của pháp luật; b) Được tổ chức tín dụng hoặc tổ chức khác hoạt động theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng bảo lãnh thực hiện nghĩa vụ nộp thuế. Trường hợp không đáp ứng một trong hai điều kiện trên thì người nộp thuế phải nộp thuế trước khi nhận hàng".

Những quy định này thực chất thể hiện chính sách thuế xuất khẩu, nhập khẩu ở Việt Nam và đáng lẽ ra phải được quy định trong Luật thuế xuất khẩu, nhập khẩu.

Hoặc trong tương lai, sẽ có nhiều sắc thuế mới được ban hành theo xu thế chung. Như vậy, việc Luật QLT can thiệp quá sâu vào các lĩnh vực chuyên ngành sẽ làm mất tính tổng quát của một luật mang tính thủ tục. Tính ổn định của đạo luật cũng sẽ mất đi do thường xuyên bị thay thế, cập nhật, sửa đổi bởi các đạo luật thuế chuyên ngành. Do vậy, chúng tôi đề nghị, các quy định quản lý có tính chất đặc thù như vậy nên quy định trong các luật về chính sách thuế.

Thứ ba, một số quy định trong Luật QLT chưa đảm bảo tính tương thích với các luật thủ tục khác trong lĩnh vực hành chính, kinh tế, dân sự, thương mại, hình sự khác. Chẳng hạn, tại Điều 25 về thời hạn nhận hồ sơ “ Trường hợp hồ sơ đăng ký thuế được gửi qua đường bưu chính, công chức thuế đóng dấu ghi ngày nhận hồ sơ và ghi vào sổ văn thư của cơ quan thuế. ”, căn cứ vào đó để xác định ngày nhận được hồ sơ kê khai thuế là thời điểm cán bộ thuế nhận được hồ sơ là rất bất lợi cho doanh nghiệp. Các đạo luật khác như Bộ luật Tố tụng dân sự và các luật chuyên ngành hầu hết đều tính thời điểm nhận được hồ sơ căn cứ vào ngày bưu điện nơi gửi đóng dấu ở phong bì. Vì vậy, khi sửa đổi Luật QLT cần có sự cân nhắc cẩn trọng để đảm báo tính thống nhất với các đạo luật khác.  

Thứ tư, Luật QLT quy định rất chặt chẽ về vấn đề phạt vi phạm hành chính đối với người nộp thuế. Tuy nhiên, thực tế có nhiều trường hợp người nộp thuế nộp thừa tiền phạt nhưng Luật lại không hề quy định đến dẫn đến việc giải quyết các trường hợp này thường khó khăn, kéo dài, gây bức xúc cho người nộp thuế. Bên cạnh đó, về việc xử lý số tiền thuế nộp thừa, điều 47 của Luật QLT quy định cơ quan thuế phải hoàn trả lại khi có yêu cầu nhưng lại không quy định thời hạn để được yêu cầu hoàn trả. Trong khi đó, cơ quan quản lý thuế chỉ lưu giữ hồ sơ trong một thời hạn nhất định mà quá thời hạn đó, nếu doanh nghiệp có yêu cầu, cơ quan quản lý thế không còn hồ sơ do hết thời hạn lưu giữ dẫn đến việc xử lý thiếu chính xác và đôi khi gây thiệt thòi cho chính doanh nghiệp.

Thứ năm, về vấn đề xử phạt thuế, Điều 111 quy định các trường hợp miễn xử phạt vi phạm pháp luật về thuế quy định doanh nghiệp được miễn xử phạt vi phạm pháp luật về thuế trong những trường hợp: gặp thiên tai, hoả hoạn, tai nạn bất ngờ hoặc trường hợp bất khả kháng khác. Nhưng có những trường hợp, chẳng hạn đối với doanh nghiệp nhà nước, tiền nộp thuế là tiền cấp từ ngân sách nhà nước nhưng ngân sách chậm cấp tiền làm ảnh hưởng đến tiến độ nộp thuế dẫn đến việc doanh nghiệp bị chậm nộp thuế và bị phạt một cách rất thiệt thòi. Thiết nghĩ, luật nên để một quy định mở cho phép cơ quan thuế được tùy nghi quyết định trong một số trường hợp luật chưa dự liệu được trước.

Hoặc đối với các biện pháp chế tài cưỡng chế bằng biện pháp kê biên tài sản, bán đấu giá tài sản kê biên đối với doanh nghiệp, cá nhân nợ thuế. Trong thực tế, việc xác định giá trị của tài sản, xác định tỷ lệ % trách nhiệm của cá nhân đối với tỷ lệ vốn góp vào doanh nghiệp, xác định và tính tỷ lệ tài sản của cá nhân đối với các tài sản có đồng sở hữu chưa có quy định hướng dẫn chi tiết dẫn đến việc cơ quan thuế nhiều khi còn thực hiện một cách tùy nghi, gây bức xúc cho các cá nhân, tổ chức.

Thứ sáu, về gia hạn nộp thuế, Luật quản lý thuế quy định thời gian gia hạn nộp thuế không quá 2 năm kể từ ngày hết thời hạn nộp thuế.  Nhưng luật lại không quy định thời hạn giải quyết hồ sơ đề nghị gia hạn nộp thuế. Trên thực tế việc giải quyết gia hạn nộp thuế đối với trường hợp người nộp thuế gặp khó khăn đặc biệt, theo quy định của Chính phủ thường kéo dài do phải xem xét tới nhiều yếu tố. Vì vậy, khi được chấp thuận gia hạn nộp thuế đã vượt quá thời gian bắt đầu tính gia hạn nộp thuế nên khó xác định cho người nộp thuế được gia hạn tính từ thời điểm nào.

Thứ bảy, tại Điều 8 của Luật QLT quy định cơ quan quản lý thuế có trách nhiệm “Giải thích, cung cấp thông tin liên quan đến việc xác định nghĩa vụ thuế cho người nộp thuế”. Trong khi đó, luật cũng quy định các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm tự kê khai, tính thuê, nộp thuế và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật để thực hiện nghĩa vụ nộp thuế. Nhưng Luật lại không quy định trong trường hợp cơ quan quản lý thuế giải thích, hướng dẫn sai dẫn đến việc người nộp thuế kê khai, tính thuế sai thì trách nhiệm của cơ quan thuế trong trường hợp này như thế nào. Thực tế chúng tôi đã thấy có một số trường hợp doanh nghiệp đã phải kiện cơ quan thuế ra tòa vì hướng dẫn sai rồi sau đó lại xử phạt doanh nghiệp.

Thứ tám, chủ trương mới hiện nay là đơn giản hóa thủ tục hành chính thể hiện qua việc Chính phủ ban hành một loạt các văn bản quy định việc đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong đó có việc rút ngắn thời gian giải quyết các thủ tục hành chính về thuế. Do đó, Luật sửa đổi cũng cần rà soát để có những cập nhật phù hợp với tình hình thực tế.

Tóm lại, Luật Quản lý thuế là luật về thủ tục quy định các hành vi ứng xử của người nộp thuế và cơ quan quản lý thuế trong thực thi quản lý thuế, về cách thức vận hành của chính sách thuế. Như vậy, Luật quản lý thuế bao giờ cũng có vai trò hết sức quan trọng trong việc quản lý điều hành chính sách thuế hay nói cách khác, luật quản lý thuế là luật tổ chức thực hiện các luật thuế. Vì lẽ đó, hiệu quả của các luật về chính sách thuế như Luật thuế thu nhập cá nhân, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật thuế giá trị gia tăng... phụ thuộc rất nhiều vào Luật Quản lý thuế. Cho dù các luật về chính sách thuế phản ánh chuẩn xác, khoa học chính sách thuế và hợp lý như thế nào nhưng nếu Luật quản lý thuế được thiết kế không phù hợp và thiếu tính khoa học thì có thể làm giảm đi tính hiệu quả của các luật thuế khác.

Tin rằng những ý kiến trên đây của chúng tôi sẽ là một vài cơ sở để các nhà làm luật tham khảo khi sửa đổi Luật Quản lý thuế trong thời gian tới.