Ý kiến của Ông Nguyễn Ngọc Khánh tại Tọa đàm góp ý định hướng sửa đổi Luật doanh nghiệp 2005 -VCCI ngày 09.12.2013

THAM LUẬN TẠI TỌA ĐÀM VỀ LUẬT DOANH NGHIỆP 2005

VCCI, ngày 09/12/2013

TS. LS Nguyễn Ngọc Khánh

Trưởng phòng Pháp chế Eurowindow Holding 

          Luật Doanh nghiệp 2005 gồm 10 chương, với dung lượng 172 điều, trong đó có nhiều quy định khá đầy đủ và chi tiết về việc thành lập, tổ chức quản lý và hoạt động của doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Có thể nói, Luật Doanh nghiệp 2005 đã phần nào là cuốn cẩm nang về địa vị pháp lý của doanh nghiệp, về quyền và nghĩa vụ của các thành viên, cổ đông, về trình tự, thủ tục từ thành lập, tổ chức lại cho đến giải thể doanh nghiệp. Tuy nhiên, trải qua hơn 7 năm thực hiện cho thấy, Luật Doanh nghiệp 2005 còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập, cần được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện, để thực sự đáp ứng yêu cầu là một công cụ pháp lý hiệu quả điều chỉnh việc thành lập, tổ chức và hoạt động của doanh nghiệp.

           Năm 2011, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI đã phối hợp với Văn phòng Chính phủ tiến hành rà soát Luật Doanh nghiệp 2005 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành, đồng thời tổ chức hội thảo về Báo cáo rà soát Luật Doanh nghiệp 2005. Có thể nói, Báo cáo rà soát cùng các bài tham luận tại hội thảo hợp thành tài liệu tổng thể mang tính tham khảo cao, đánh giá có hệ thống, toàn diện, sâu sắc về thực trạng pháp luật doanh nghiệp và có nhiều khuyến nghị có căn cứ cả về lý luận và thực tiễn. Nay, do vậy, trong khuôn khổ 1 bài tham luận tọa đàm này và với thời gian nghiên cứu có hạn, chúng tôi xin phép chỉ trình bày về một số vấn đề cùng với kiến nghị, mà hoặc chưa được đề cập tại hội thảo trước, hoặc tuy có được đề cập nhưng chưa rõ vẫn cần trao đổi, tranh luận hoặc vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau.     

1.     Về con dấu của doanh nghiệp  

a)    Về ý nghĩa pháp lý của con dấu doanh nghiệp

Tại khoản 2 Điều 36 Luật Doanh nghiệp 2005 quy định: “Con dấu là tài sản của doanh nghiệp”. Điều này cũng tương tự nếu như chúng ta có một quy định rằng: “Sỏ đỏ cũng là tài sản của người chủ sở hữu của tài sản ghi trong sổ đỏ đó” vậy. Đành rằng, con dấu của doanh nghiệp là “rất quý giá, rất quan trọng” đối với bản thân doanh nghiệp, cũng như “Sổ đỏ” là “rất quý giá, rất quan trọng” đối với bản thân người chủ sở hữu tài sản ghi trong sổ đỏ đó. Thế nhưng, một điều hiển nhiên, không phải bất cứ thứ gì “rất quý giá, rất quan trọng” cũng có thể coi là tài sản. Có lẽ không cần tranh luận nhiều, trong các quan hệ xã hội nói chung cũng như trong các giao dịch dân sự - kinh tế nói riêng, thì “Sổ đỏ” không thể coi là “tài sản của người chủ sở hữu của tài sản ghi trong sổ đỏ đó”, cũng như “Con dấu” không thể coi là “tài sản của doanh nghiệp” theo đúng nghĩa về “Tài sản” đã được quy định tại Điều 163 Bộ luật dân sự năm 2005 và chịu sự chi phối của chế định tài sản đã được quy định trong Bộ luật dân sự 2005 (Tại Điều 163 Bộ luật dân sự năm 2005 quy định: “Tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản”).

Trên phương diện pháp lý, theo chúng tôi, giá trị con dấu chủ yếu thể hiện ở chỗ: con dấu khi được sử dụng sẽ có ý nghĩa: (i) xác định người đã ký tên, đóng dấu là người có thẩm quyền đại diện cho doanh nghiệp; (ii) xác nhận các giấy tờ giao dịch, hồ sơ, tài liệu và ấn phẩm đã được đóng dấu là của và/hoặc có liên quan đến doanh nghiệp phát hành, và khi đã đóng dấu, trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp đã được ghi nhận tùy theo hình thức và nội dung của các giấy tờ giao dịch, hồ sơ, tài liệu và ấn phẩm đã được đóng dấu. Điều này cũng phù hợp với quy định tại Điều 1 Nghị định số 58/2001/NĐ-CP, theo đó “Con dấu thể hiện vị trí pháp lý và khẳng định giá trị pháp lý đối với các văn bản, giấy tờ của các cơ quan, tổ chức và các chức danh nhà nước”. Tất nhiên, dưới góc độ khoa học, giá trị pháp lý của con dấu có thể còn mang nhiều ý nghĩa khác nữa, nhưng chắc chắn “những ý nghĩa khác nữa” này sẽ không liên quan khái niệm tài sản và chế định tài sản đã được quy định trong Bộ luật dân sự.

Do vậy, kiến nghị bỏ nội dung “Con dấu là tài sản của doanh nghiệp” tại khoản 2 Điều 36 Luật Doanh nghiệp 2005.  

b)    Về hình thức và nội dung con dấu của doanh nghiệp

Tại khoản 1 Điều 36 Luật Doanh nghiệp 2005 quy định: “Doanh nghiệp có con dấu riêng… Hình thức và nội dung của con dấu… thực hiện theo quy định của Chính phủ”.    

Để con dấu thực sự “thể hiện vị trí pháp lý và khẳng định giá trị pháp lý đối với các văn bản, giấy tờ của doanh nghiệp” theo đúng tinh thần Điều 1 Nghị định số 58/2001/NĐ-CP nêu trên, để phân biệt rõ giá trị pháp lý của các loại hình con dấu đối với doanh nghiệp (dấu tròn, dấu vuông, dấu ôvan, dấu ngày tháng, dấu tiếp nhận công văn…), đồng thời xuất phát từ quy định của Điều 33 Luật Doanh nghiệp cho phép tên doanh nghiệp được viết bằng tiếng Việt và tiếng nước ngoài, đề nghị sửa đổi, bổ sung quy định tại khoản 1 Điều 36 Luật Doanh nghiệp 2005 theo hướng sau:

-        Doanh nghiệp có dấu tròn;

-        Nội dung dấu tròn của doanh nghiệp phải ghi tên doanh nghiệp bằng tiếng Việt và có thể được ghi tên doanh nghiệp bằng cả tiếng nước ngoài (theo tên đăng ký trong Giấy phép thành lập và hoạt động, Giấy chứng nhận đầu tư, Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, Quyết định thành lập…)[1].   

Tham khảo kinh nghiệm nước ngoài cho thấy, ví dụ như Luật Công ty TNHH và Luật Công ty CP của Liên bang Nga đều có quy định cho phép con dấu tròn của doanh nghiệp được viết bằng cả tiếng Nga và tiếng nước ngoài (hoặc tiếng các dân tộc Liên bang Nga).              

2.     Về vấn đề công khai, minh bạch điều lệ của doanh nghiệp

Điều lệ không chỉ là “văn bản quy phạm nội bộ” của doanh nghiệp, có hiệu lực thi hành bắt buộc đối với mọi thành viên, cổ đông và với chính doanh nghiệp đó, mà còn là “văn bản pháp lý nhằm cá thể hóa doanh nghiệp với tư cách là một pháp nhân độc lập (hoặc một chủ thể độc lập) và cụ thể trong quan hệ xã hội”; ngoài ra, trong nhiều trường hợp, với mức độ và phạm vi nhất định, điều lệ doanh nghiệp còn ràng buộc cả những người có liên quan, những đối tác của doanh nghiệp; do đó mọi thành viên, cổ đông và những người có liên quan hoàn toàn có quyền được nhận đầy đủ và chính xác các thông tin về doanh nghiệp thể hiện trong điều lệ.

Vì vậy, Luật Doanh nghiệp 2005 (sửa đổi) cần bổ sung quy định, theo đó, khi có yêu cầu của các thành viên, cổ đông và những người có liên quan, doanh nghiệp phải có nghĩa vụ, trong thời hạn hợp lý, cung cấp điều lệ, bao gồm cả sửa đổi, bổ sung (nếu có) cho những người yêu cầu (với mức phí hợp lý). Trong trường hợp điều lệ doanh nghiệp được sửa đổi, bổ sung, thì điều lệ được sửa đổi, bổ sung đó chỉ có hiệu lực đối với người thứ ba sau khi doanh nghiệp đã thông báo hoặc thực hiện đăng ký tại Cơ quan đăng ký kinh doanh.