Website xây dựng pháp luật của VCCI
Ý kiến của Hhội các nhà đầu tư tài chính VN
Nguyễn Hoàng Hải
TỔNG THƯ KÝ HIỆP HỘI CÁC NHÀ ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH VIỆT NAM
Góp ý về chính sách thuế với chương trình mua cổ phiếu dành cho nhân viên
Được biết Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính đang soạn thảo Thông tư hướng dẫn thi hành Nghị định của Chính phủ qui định chi tiết thi hành Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao, Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam ( VAFI) xin có ý kiến về chính sách thuế đối với chương trình mua cổ phiếu cho người lao động ( nhân viên) công ty như sau:
Để thuận lợi trong công tác hoạch định chính sách, VAFI nêu ra tất cả các tình hướng được áp dụng với chương trình dành cổ phiếu ưu đãi cho người lao động theo thông lệ quốc tế đồng thời cũng phù hợp với Luật Doanh nghiệp, các văn bản về thị trường chứng khoán của Việt Nam.
1/ Bán cổ phiếu theo giá ưu đãi cho người lao động:
- Để tạo động lực phát triển doanh nghiệp, thu hút và giữ người có năng lực, các công ty trên thế giới thường có chương trình bán cổ phiếu theo giá ưu đãi ( thấp hơn giá thị trường) cho người lao động. Phương thức bán này là có điều kiện như căn cứ vào năng lực cống hiến và phải sau 3- 5 năm mới được chuyển nhượng cổ phiếu.
- Tại Việt Nam, việc bán cổ phiếu theo giá ưu đãi cho người lao động được thể hiện trong chính sách cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ( Nghị định 64/2002/NĐ-CP ngày 19/6/2002) : Được giảm 30% theo mệnh giá với số lượng cổ phần tính theo năm công tác, được mua theo mệnh giá cổ phiếu mà không phải đấu giá, được nhà nước cho vay tiền mua cổ phiếu ưu đãi ( với lao động nghèo). Quỹ phúc lợi khen thưởng nếu chia cho người lao động để mua cổ phiếu thì không tính thuế thu nhập cá nhân với khoản tiền được chia này. Ngoài ra Chính phủ còn có chương trình bán cổ phiếu ưu đãi tại các doanh nghiệp công nghiệp chế biến cho người trồng và bán nguyên liệu (Quyết định số 69/2001/QĐ-TTg ngày 3/5/2001). Nhìn chung chính sách bán cổ phần ưu đãi cho các đối tượng trên đã đẩy nhanh tiến trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, đem lại quyền lợi đáng kể cho người lao động, giá mua ưu đãi thường bằng 30%- 60% so với giá thị trường. Tuy nhiên cũng có 1 số doanh nghiệp, sau khi mua cổ phần ưu đãi thì người lao động không chuyển nhượng được cổ phần do doanh nghiệp kinh doanh kém hiệu quả hoặc nếu chuyển nhượng được thì bị lỗ nặng.
2/ Doanh nghiệp phát hành quyền mua cổ phiếu cho người lao động với cam kết sau 2- 5 năm , người lao động được mua theo giá ưu đãi được xác định trước hoặc thấp hơn giá thị trường. - Phương thức này được áp dụng phổ biến với các thị trường chứng khoán phát triển, cổ phiếu có tính thanh khoản cao. Phương thức này vừa tạo động lực phát triển doanh nghiệp vừa giảm chi phí doanh nghiệp ( thay vì phải trả lương cao cho người lao động).
- Các doanh nghiệp Việt Nam hoạt động theo Luật Doanh nghiệp chưa áp dụng phương thức này do TTCKVN chưa phát triển, kém tính thanh khoản mặc dù khung pháp lý đã có. VAFI dự kiến sẽ vận động 1 số doanh nghiệp áp dụng phương thức này khi có điều kiện nhằm tạo cơ chế phát triển nhanh doanh nghiệp.
- Tại Việt Nam, có một vài tập đoàn đa quốc gia( được niêm yết trên TTCK phát triển) đã áp dụng phương thức này cho một số có chọn lọc nhân viên người Việt làm tại Việt Nam trong chương trình dành cho nhân viên tập đoàn.
- Khi người lao động được phép bán quyền mua cổ phiếu, với số lượng quyền dành cho mình và giá trị quyền , người lao động có thể có thu nhập. Khoản thu nhập này chính là chênh lệch giữa giá cổ phiếu theo gia thị trường với giá ưu đãi được phát hành dành cho người lao động. Đây là chênh lệch giữa gía mua giá bán cổ phiếu, vì vậy về bản chất việc bán quyền là bán chứng khoán để hưởng chênh lệch. Pháp lệnh thuế cho người có thu nhập cao qui định chưa thu thuế đối với thu nhập đầu tư chứng khoán, do vậy việc bán quyền không chịu thuế thu nhập ( Quyền mua cổ phần được xếp vào nhóm chứng khoán vốn).
3/ Doanh nghiệp dùng lợi nhuận sau thuế để mua lại cổ phiếu của chính công ty mình theo giá thị trường (gọi là cổ phiếu quỹ), sau đó bán cho người lao động theo giá ưu đãi hoặc thưởng cho người lao động:
- Về phương thức này, Bộ Tài chính đã có Thông tư số 19/2003/TT-BTC ngày 20/3/2003 qui định về điều chỉnh tăng, giảm vốn điều lệ và quản lý cổ phiếu quỹ trong công ty cổ phần.
- Việc thưởng cổ phiếu cho nhân viên là có điều kiện : Phải có năng lực, có cống hiến và bị ràng buộc về thời gian chuyển nhượng cổ phần ( sau 3- 5 năm). Việc thưởng cổ phiếu phải đảm bảo khả năng thanh toán doanh nghiệp và có nguồn từ lợi nhuận sau thuế. Thông tư 19 qui định nguồn từ quỹ phúc lợi khen thưởng. Sau đây sẽ bàn về cổ phiếu thưởng có thuộc đối tượng chịu thuế thu nhập cá nhân hay không?
+ Người được nhận cổ phiếu thưởng thì không được chuyển nhượng ngay mà phải sau 2-5 năm, có thể sau thời gian này họ không chuyển nhượng. Giá cả trên thị trường chứng khoán thì luôn luôn biến động, biên độ dao động mạnh, thuế suất đánh thuế thì theo mức cố định. Tại thời điểm thưởng cổ phiếu cho người lao động, không thể căn cứ theo giá thị trường vì phản ánh không chính xác về giá trị thưởng, nhất là TTCKVN có tính thanh khoản kém, giá trị thị trường nhiều khi không thật, chưa nói tới đại bộ phận Công ty cổ phần là chưa niêm yết, vậy khó xác định được giá thị trường để tính thuế, nghiệp vụ thì khó, phức tạp trong khi thực tế phát sinh ít.
+ VAFI đã tham khảo rất nhiều nước trên thế giới thì không thấy đề cập tới việc đánh thuế đối với cổ phiếu thưởng, họ chỉ qui định về thuế cổ tức, thuế Capital gain tax, thuế GST. Có lẽ do nghiệp vụ phức tạp nên dùng hình thức thuế khác để điều chỉnh, ngoài ra còn nhiều lý do khác sẽ đề cập ở phần sau.
+ Việc dùng lợi nhuận sau thuế mua cổ phiếu để thưởng cho nhân viên sẽ không phản ánh hết thu nhập chịu thuế của người lao động nhất là đã xác định các loại thu nhập về cổ phiếu là loại thu nhập thường xuyên , được xác định từng năm, trong khi thu nhập về cổ phiếu thưởng muốn tính chính xác người lao động có thuộc diện chịu thuế hay không, mức thuế bao nhiêu là rất khó vì phải phân bổ trong nhiều năm mà không biết đến thời hạn nào, đó là chưa nói tới người lao động không bán hết 1 lần cổ phiếu, cho nên thông lệ quốc tế không có loại thuế đánh vào cổ phiếu thưởng.
+ Việc dùng các hình thức như cổ phiếu thưởng, bán cổ phiếu giảm gía, phát hành quyền hay các hình thức tương tự sẽ làm giảm chi phí tiền lương trong doanh nghiệp, làm tăng lợi nhuận doanh nghiệp đồng thời tăng thuế thu nhập doanh nghiệp.
Qua phân tích trên, căn cứ vào Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao, căn cứ vào tình hình thực tế thì việc tạm thời chưa thu thuế đối với các khoản thu nhập về cổ phiếu là hợp lý ( Điểm 1 Điều 3 của Pháp lệnh số 14/2004/PL- UBTVQH 10 ngày 24/3/2004).
Trên đây là ý kiến của VAFI, Kính đề nghị Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế xem xét./.
13/7/2004
TỔNG THƯ KÝ HIỆP HỘI CÁC NHÀ ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH VIỆT NAM
Góp ý về chính sách thuế với chương trình mua cổ phiếu dành cho nhân viên
Được biết Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính đang soạn thảo Thông tư hướng dẫn thi hành Nghị định của Chính phủ qui định chi tiết thi hành Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao, Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam ( VAFI) xin có ý kiến về chính sách thuế đối với chương trình mua cổ phiếu cho người lao động ( nhân viên) công ty như sau:
Để thuận lợi trong công tác hoạch định chính sách, VAFI nêu ra tất cả các tình hướng được áp dụng với chương trình dành cổ phiếu ưu đãi cho người lao động theo thông lệ quốc tế đồng thời cũng phù hợp với Luật Doanh nghiệp, các văn bản về thị trường chứng khoán của Việt Nam.
1/ Bán cổ phiếu theo giá ưu đãi cho người lao động:
- Để tạo động lực phát triển doanh nghiệp, thu hút và giữ người có năng lực, các công ty trên thế giới thường có chương trình bán cổ phiếu theo giá ưu đãi ( thấp hơn giá thị trường) cho người lao động. Phương thức bán này là có điều kiện như căn cứ vào năng lực cống hiến và phải sau 3- 5 năm mới được chuyển nhượng cổ phiếu.
- Tại Việt Nam, việc bán cổ phiếu theo giá ưu đãi cho người lao động được thể hiện trong chính sách cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ( Nghị định 64/2002/NĐ-CP ngày 19/6/2002) : Được giảm 30% theo mệnh giá với số lượng cổ phần tính theo năm công tác, được mua theo mệnh giá cổ phiếu mà không phải đấu giá, được nhà nước cho vay tiền mua cổ phiếu ưu đãi ( với lao động nghèo). Quỹ phúc lợi khen thưởng nếu chia cho người lao động để mua cổ phiếu thì không tính thuế thu nhập cá nhân với khoản tiền được chia này. Ngoài ra Chính phủ còn có chương trình bán cổ phiếu ưu đãi tại các doanh nghiệp công nghiệp chế biến cho người trồng và bán nguyên liệu (Quyết định số 69/2001/QĐ-TTg ngày 3/5/2001). Nhìn chung chính sách bán cổ phần ưu đãi cho các đối tượng trên đã đẩy nhanh tiến trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, đem lại quyền lợi đáng kể cho người lao động, giá mua ưu đãi thường bằng 30%- 60% so với giá thị trường. Tuy nhiên cũng có 1 số doanh nghiệp, sau khi mua cổ phần ưu đãi thì người lao động không chuyển nhượng được cổ phần do doanh nghiệp kinh doanh kém hiệu quả hoặc nếu chuyển nhượng được thì bị lỗ nặng.
2/ Doanh nghiệp phát hành quyền mua cổ phiếu cho người lao động với cam kết sau 2- 5 năm , người lao động được mua theo giá ưu đãi được xác định trước hoặc thấp hơn giá thị trường. - Phương thức này được áp dụng phổ biến với các thị trường chứng khoán phát triển, cổ phiếu có tính thanh khoản cao. Phương thức này vừa tạo động lực phát triển doanh nghiệp vừa giảm chi phí doanh nghiệp ( thay vì phải trả lương cao cho người lao động).
- Các doanh nghiệp Việt Nam hoạt động theo Luật Doanh nghiệp chưa áp dụng phương thức này do TTCKVN chưa phát triển, kém tính thanh khoản mặc dù khung pháp lý đã có. VAFI dự kiến sẽ vận động 1 số doanh nghiệp áp dụng phương thức này khi có điều kiện nhằm tạo cơ chế phát triển nhanh doanh nghiệp.
- Tại Việt Nam, có một vài tập đoàn đa quốc gia( được niêm yết trên TTCK phát triển) đã áp dụng phương thức này cho một số có chọn lọc nhân viên người Việt làm tại Việt Nam trong chương trình dành cho nhân viên tập đoàn.
- Khi người lao động được phép bán quyền mua cổ phiếu, với số lượng quyền dành cho mình và giá trị quyền , người lao động có thể có thu nhập. Khoản thu nhập này chính là chênh lệch giữa giá cổ phiếu theo gia thị trường với giá ưu đãi được phát hành dành cho người lao động. Đây là chênh lệch giữa gía mua giá bán cổ phiếu, vì vậy về bản chất việc bán quyền là bán chứng khoán để hưởng chênh lệch. Pháp lệnh thuế cho người có thu nhập cao qui định chưa thu thuế đối với thu nhập đầu tư chứng khoán, do vậy việc bán quyền không chịu thuế thu nhập ( Quyền mua cổ phần được xếp vào nhóm chứng khoán vốn).
3/ Doanh nghiệp dùng lợi nhuận sau thuế để mua lại cổ phiếu của chính công ty mình theo giá thị trường (gọi là cổ phiếu quỹ), sau đó bán cho người lao động theo giá ưu đãi hoặc thưởng cho người lao động:
- Về phương thức này, Bộ Tài chính đã có Thông tư số 19/2003/TT-BTC ngày 20/3/2003 qui định về điều chỉnh tăng, giảm vốn điều lệ và quản lý cổ phiếu quỹ trong công ty cổ phần.
- Việc thưởng cổ phiếu cho nhân viên là có điều kiện : Phải có năng lực, có cống hiến và bị ràng buộc về thời gian chuyển nhượng cổ phần ( sau 3- 5 năm). Việc thưởng cổ phiếu phải đảm bảo khả năng thanh toán doanh nghiệp và có nguồn từ lợi nhuận sau thuế. Thông tư 19 qui định nguồn từ quỹ phúc lợi khen thưởng. Sau đây sẽ bàn về cổ phiếu thưởng có thuộc đối tượng chịu thuế thu nhập cá nhân hay không?
+ Người được nhận cổ phiếu thưởng thì không được chuyển nhượng ngay mà phải sau 2-5 năm, có thể sau thời gian này họ không chuyển nhượng. Giá cả trên thị trường chứng khoán thì luôn luôn biến động, biên độ dao động mạnh, thuế suất đánh thuế thì theo mức cố định. Tại thời điểm thưởng cổ phiếu cho người lao động, không thể căn cứ theo giá thị trường vì phản ánh không chính xác về giá trị thưởng, nhất là TTCKVN có tính thanh khoản kém, giá trị thị trường nhiều khi không thật, chưa nói tới đại bộ phận Công ty cổ phần là chưa niêm yết, vậy khó xác định được giá thị trường để tính thuế, nghiệp vụ thì khó, phức tạp trong khi thực tế phát sinh ít.
+ VAFI đã tham khảo rất nhiều nước trên thế giới thì không thấy đề cập tới việc đánh thuế đối với cổ phiếu thưởng, họ chỉ qui định về thuế cổ tức, thuế Capital gain tax, thuế GST. Có lẽ do nghiệp vụ phức tạp nên dùng hình thức thuế khác để điều chỉnh, ngoài ra còn nhiều lý do khác sẽ đề cập ở phần sau.
+ Việc dùng lợi nhuận sau thuế mua cổ phiếu để thưởng cho nhân viên sẽ không phản ánh hết thu nhập chịu thuế của người lao động nhất là đã xác định các loại thu nhập về cổ phiếu là loại thu nhập thường xuyên , được xác định từng năm, trong khi thu nhập về cổ phiếu thưởng muốn tính chính xác người lao động có thuộc diện chịu thuế hay không, mức thuế bao nhiêu là rất khó vì phải phân bổ trong nhiều năm mà không biết đến thời hạn nào, đó là chưa nói tới người lao động không bán hết 1 lần cổ phiếu, cho nên thông lệ quốc tế không có loại thuế đánh vào cổ phiếu thưởng.
+ Việc dùng các hình thức như cổ phiếu thưởng, bán cổ phiếu giảm gía, phát hành quyền hay các hình thức tương tự sẽ làm giảm chi phí tiền lương trong doanh nghiệp, làm tăng lợi nhuận doanh nghiệp đồng thời tăng thuế thu nhập doanh nghiệp.
Qua phân tích trên, căn cứ vào Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao, căn cứ vào tình hình thực tế thì việc tạm thời chưa thu thuế đối với các khoản thu nhập về cổ phiếu là hợp lý ( Điểm 1 Điều 3 của Pháp lệnh số 14/2004/PL- UBTVQH 10 ngày 24/3/2004).
Trên đây là ý kiến của VAFI, Kính đề nghị Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế xem xét./.
13/7/2004