Góp ý Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản

Kính gửi:  Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường

Trả lời Công văn số 4302/UBKHCNMT15 ngày 13/10/2025 của Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường về việc đề nghị góp ý Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản (sau đây gọi tắt là Dự thảo), Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) xin tổng hợp dựa trên cơ sở ý kiến của doanh nghiệp như sau:

1. Khu vực không đấu giá khoáng sản

Điều 100.2 Dự thảo bổ sung thêm các trường hợp khu vực không đấu giá khoáng sản, trong đó có trường hợp khu vực đã xác định là nguồn nguyên liệu cho nhà máy chế biến khoáng sản đang hoạt động. Tuy nhiên, quy định này cần thật sự cân nhắc ở góc độ đảm bảo tính cạnh tranh. Việc hạn chế tiếp cận để cho các nhà máy hiện hữu sẽ vô tình hạn chế sự tham gia của các nhà đầu tư mới – những đơn vị có thể sở hữu công nghệ khai thác tiên tiến, hiệu quả hơn. Điều này không chỉ làm giảm tính cạnh tranh của thị trường mà còn chưa chắc đã bảo đảm việc khai thác và chế biến khoáng sản đạt hiệu quả kinh tế cao nhất.

Bên cạnh đó, trường hợp này hiện chưa được quy định trong Nghị quyết số 66/NQ-CP năm 2025 về việc giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong triển khai Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024, vốn là tiền đề để sửa Luật lần này.

Chủ trương thúc đẩy chế biến sâu nên được thực hiện thông qua cơ chế đấu thầu dự án đầu tư, theo đó nhà đầu tư trúng thầu sẽ được giao cả mỏ khoáng sản và có nghĩa vụ triển khai toàn bộ chuỗi dự án (từ khai thác đến chế biến) theo đúng cam kết trong hồ sơ dự thầu. Cách tiếp cận này vừa bảo đảm cạnh tranh, vừa lựa chọn được nhà đầu tư có năng lực thực sự. 

Do vậy, đề nghị bỏ quy định này, và cân nhắc bổ sung cơ chế đấu thầu dự án đầu tư chế biến sâu khoáng sản.

2. Phạm vi dự án được cấp giấy phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng

Điều 55.1a.d Dự thảo bổ sung quy định các công trình, dự án phát triển kinh tế – xã hội thuộc thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của địa phương sẽ được xem xét quyết định cấp giấy phép khoáng sản nhóm III làm vật liệu xây dựng. Tuy nhiên, Luật Đầu tư không có định nghĩa “công trình phát triển kinh tế – xã hội”. Luật chỉ quy định những dự án thuộc thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư, nhưng bao gồm rất rộng, gồm: dự án giao đất không đấu giá, đấu thầu; dự án nhà ở; dự án sân golf, dự án khu công nghiệp… Trong khi đó, mục đích của quy định được suy đoán là nhằm thúc đẩy nhanh chóng các dự án mang tính trọng điểm, có tác động lan toả về kinh tế – xã hội của vùng hoặc quốc gia. Khi đó, phạm vi áp dụng rộng sẽ chưa thực sự phù hợp. Do vậy, đề nghị cân nhắc làm rõ, thu hẹp phạm vi tại quy định này.

3. Tiền cấp quyền khai thác khoáng sản 

Theo phản ánh của các doanh nghiệp, hiện nay, doanh nghiệp hiện đang đồng thời thực hiện 2 nghĩa vụ tài chính có ý nghĩa trùng lặp: (1) tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo pháp luật khoáng sản và (2) thuế tài nguyên theo pháp luật thuế. Dù độc lập về mặt pháp lý, đối tượng chịu thu của cả hai đều là phần tài nguyên khoáng sản khai thác. Nói cách khác, doanh nghiệp vừa phải nộp tiền để “mua” quyền khai thác tài sản công, vừa phải nộp thuế khi thực hiện khai thác. Chính điểm giao thoa này dẫn đến nguy cơ trùng lắp về bản chất nghĩa vụ tài chính nếu không có thiết kế điều chỉnh hợp lý. Hiện nay, tổng mức thu kết hợp từ thuế tài nguyên (3–25%) và tiền cấp quyền (1–5%) khiến nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam cao hơn hẳn thông lệ quốc tế. Trong khi đó, doanh nghiệp ở Indonesia, Australia hay Canada thường chỉ nộp khoảng 5–7% doanh thu dưới dạng royalty. Nghĩa vụ tài chính lớn tạo ra gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp, bào mòn lợi nhuận, khiến doanh nghiệp thiếu nguồn lực đầu tư công nghệ, đặc biệt đối với các mỏ có hàm lượng quặng thấp, điều kiện địa chất phức tạp yêu cầu  chi phí đầu tư cao. Do vậy, đề nghị cân nhắc xem xét hợp nhất hai nghĩa vụ tài chính này thành một nghĩa vụ duy nhất, tương tự khoản royalty (thuế tài nguyên) ở các nước. Phương án hợp nhất sẽ đơn giản hóa chính sách, minh bạch cho doanh nghiệp và tiệm cận thông lệ quốc tế

4. Tiền cấp quyền khai thác khoáng sản trong trường hợp trả lại mỏ

Theo phản ánh của các doanh nghiệp, hiện nay, có tình trạng các dự án khai thác khoáng sản thực hiện đóng cửa mỏ, trả lại giấy phép khai thác khoáng sản nhưng chưa khai thác. Tuy nhiên, Luật Địa chất và Khoáng sản 2010, 2024 và các văn bản hướng dẫn thi hành hiện chưa có quy định xử lý việc tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản trong trường hợp này. Điều này dẫn đến tình trạng các dự án đã chấm dứt từ lâu nhưng không thể giải quyết vướng mắc về tài chính nêu trên. Do vậy, đề nghị cân nhắc bổ sung quy định hướng dẫn xử lý trong trường hợp này.

Trên đây là một số ý kiến tổng hợp của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam về Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản. Rất mong Quý Cơ quan cân nhắc để chỉnh sửa, hoàn thiện Dự thảo này.

Trân trọng cảm ơn sự hợp tác của Quý Cơ quan./.