VCCI_Góp ý Nghị định sửa đổi về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, bảo vệ người tiêu dùng

Kính gửi: Cục Quản lý thị trường – Bộ Công Thương

Góp ý đối với Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 185/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sau đây gọi tắt là Dự thảo), Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), trên cơ sở tham vấn các doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp, có một số ý kiến như sau:

Trong quá trình xây dựng Nghị định sửa đổi Nghị định 185 và sau đó là Nghị định 124/2015/NĐ-CP, VCCI đã có nhiều ý kiến đóng góp, tuy nhiên, một số góp ý tại thời điểm đó vẫn chưa được tiếp thu. Tại dự thảo này, VCCI tiếp tục nêu ý kiến về các vấn đề đó cùng với một số vấn đề khác, cụ thể dưới đây:

• Về hình thức xử phạt bổ sung đối với hành vi vi phạm về hoạt động kinh doanh theo giấy phép kinh doanh (Điều 7 Nghị định 185):

Dự thảo không quy định hình thức xử phạt bổ sung đối với các giấy phép kinh doanh hàng hóa, dịch vụ hạn chế kinh doanh đã được cho thuê, cho mượn, đưa cầm cố, thế chấp, bán, chuyển nhượng (quy định tại điểm a, b khoản 2 Điều 7) hoặc giấy phép kinh doanh đã được sử dụng không đúng chủ thể (điểm a khoản 3 Điều 7). Điều này có thể tạo “lỗ hổng” về xử lý vi phạm đối với nhóm hành vi về hoạt động kinh doanh theo giấy phép kinh doanh và “tạo điều kiện” cho các chủ thể vi phạm nhiều lần.

Chẳng hạn, đối với hành vi “cho thuê, cho mượn, đưa cầm cố, thế chấp, bán, chuyển nhượng giấy phép kinh doanh hàng hóa, dịch vụ hạn chế kinh doanh” bị xử phạt với mức từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng, số tiền này có thể thấp hơn nhiều số tiền thu được từ các giao dịch liên quan đến giấy phép. Nếu không xử lý giấy phép kinh doanh này thì các chủ thể sẵn sàng chịu phạt mà vẫn tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm, chuyển nhượng nhiều lần.

Đứng dưới góc độ của các thương nhân có giấy phép kinh doanh nhưng thực hiện chuyển nhượng hoặc cho chủ thể khác sử dụng giấy phép kinh doanh này, thì bản thân họ đã từ bỏ quyền kinh doanh của mình. Do đó, những thương nhân này cần bị xử lý bằng hình thức là không cho phép kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đó.

Vì vậy, để ngăn chặn các hành vi này đồng thời đảm bảo quyền lợi cho những thương nhân tuân thủ đúng pháp luật, đề nghị Ban soạn thảo bổ sung hình thức xử phạt bổ sung đối với các hành vi vi phạm tại khoản 2 tương tự như hình thức xử phạt bổ sung quy định tại khoản 7 Điều 7 (tức là tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh hàng hóa, dịch vụ hạn chế kinh doanh từ 01 tháng đến 03 tháng đối với hành vi vi phạm tại khoản 2).

Góp ý tương tự đối với Điều 8 về hoạt động kinh doanh theo giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, chứng chỉ hành nghề: bổ sung hình thức xử phạt bổ sung đối với hành vi “cho thuê, cho mượn, đưa cầm cố, thế chấp, bán, chuyển nhượng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh hàng hóa, dịch vụ kinh doanh có điều kiện hoặc chứng chỉ hành nghề.

• Về hành vi sản xuất, buôn bán tem, nhãn, bao bì giả (Điều 15, 16 Nghị định 185):

Tem, nhãn, bao bì là dấu hiệu để người tiêu dùng nhận biết đối với một sản phẩm. Từ phía người sử dụng, các yếu tố này có ý nghĩa quan trọng bậc nhất đối với quyết định lựa chọn, phân biệt hàng giả với hàng thật. Mặc dù  tem, nhãn, bao bì có giá trị không lớn, chưa tác động trực tiếp đến sức khỏe hay môi trường của con người, nhưng lại là điều kiện tiên quyết dẫn đến hậu quả sau khi người tiêu dùng sử dụng những thứ được dán tem, nhãn hoặc chứa đựng bên trong bao bì. Người buôn bán hàng giả, hàng nhái cũng khó có thể thu lợi nếu không có bao bì giống thật đến mức khó hoặc không phân biệt được với hàng thật.

Với quan điểm đó, VCCI cho rằng cần phải đánh giá đúng tính chất nguy hiểm của các hành vi nêu trên, từ đó đưa ra mức xử phạt nặng hơn so với quy định tại Dự thảo (mặc dù Dự thảo đã nâng mức này lên so với quy định hiện hành). Đề nghị Ban soạn thảo nâng các khung xử phạt tại Điều 15, 16 lên tương đương với các khung được quy định tại Điều 13, 14 của Nghị định.

• Về hành vi vi phạm về sản xuất rượu thủ công để bán cho doanh nghiệp có giấy phép sản xuất rượu thủ công để chế biến lại (Điều 36 Nghị định 185):

Hiện nay Nhà nước đang thúc đẩy nhiều biện pháp để giảm thiểu tác hại của việc lạm dụng rượu, bia. Một trong những giải pháp quan trọng hiện nay là kiểm soát việc sản xuất rượu thủ công, hạn chế tình trạng rượu không rõ nguồn gốc tràn lan trên thị trường, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng. Theo đó, bên cạnh việc kiểm soát bằng chỉ tiêu chất lượng, các quy định về xử phạt vi phạm hành chính là một cơ sở quan trọng.

Do đó, để bảo đảm quy định đủ tính răn đe và tác động đủ mạnh đến hành vi của người sản xuất, đề nghị Ban soạn thảo nâng mức xử phạt đối với tất cả các khung đang được quy định tại Điều 36.

Đồng thời, đề nghị bổ sung quy định xử phạt đối với “hành vi thu mua rượu thủ công để sản xuất lại mà không có giấy phép sản xuất rượu công nghiệp” vì trong hành vi này có hai chủ thể khác nhau và vì nếu kiểm soát được chặt người mua, đương nhiên cũng làm giảm động cơ sản xuất của người bán.

• Về hành vi vi phạm khác trong quan hệ với khách hàng, người tiêu dùng (Điều 80 Nghị định 185)

Theo quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 80 thì hành vi “thực hiện hoạt động xúc tiến thương mại, đề nghị giao dịch trực tiếp với đối tượng là người mất năng lực hành vi dân sự” sẽ bị xử phạt. Người mất năng lực hành vi dân sự là người bị “bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận của tổ chức giám định” (khoản 1 Điều 22 Bộ luật dân sự năm 2005).

Như vậy, để xác định một người mất năng lực hành vi dân sự, cần phải có sự tham gia của tổ chức có chuyên môn thực hiện giám định, do đó với người bình thường, thông qua tiếp xúc, sẽ có nhiều trường hợp, không thể nhận biết được một người có bị mất năng lực hành vi dân sự hay không vì vậy, việc họ thực hiện giao dịch với những đối tượng này không thể xem là có lỗi và bị xử phạt.

Do đó, để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các thương nhân, đề nghị Ban soạn thảo điều chỉnh quy định trên theo hướng, chỉ xử phạt thương nhân đối với hành vi đề nghị giao dịch trực tiếp với đối tượng là người mất năng lực hành vi dân sự khi thương nhân đó biết hoặc buộc phải biết đối tượng đó là người mất năng lực hành vi dân sự.

• Hành vi vi phạm về khuyến mại (Điều 48):
• Một số quy định được bổ sung trong miêu tả hành vi vi phạm ở Điều này chưa bảo đảm tính minh bạch, bao gồm các khoản:

1. a) Không thực hiện, thực hiện không đầy đủ hoặc thực hiện không đúng quy định về việc thông báo công khai thông tin cho khách hàng về hoạt động khuyến mại khi thực hiện khuyến mại;
2. c) Không thông báo hoặc không đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định trước khi thực hiện khuyến mại hoặc thông báo, đăng ký không đúng quy định;
3. l) Không thực hiện hoặc thực hiện không đúng quy định về việc trích nộp 50% giá trị giải thưởng đã công bố vào ngân sách nhà nước trong trường hợp không có người trúng thưởng …

bởi các lý do sau:

• Cấu thành các quy phạm về thủ tục hành chính nêu trên có rất nhiều nội dung khác nhau (thời hạn, hồ sơ, thẩm quyền giải quyết), nếu thiết kế theo hướng là “không đúng quy định” thì sẽ rất khó cho việc tuân thủ của doanh nghiệp. Trong khi bản thân các quy định về xử phạt vi phạm hành chính, về nguyên tắc, đã phải miêu tả rõ ràng hành vi vi phạm thì việc ghi thêm cụm “không đúng quy định” dường như là thừa thãi dẫn đến thiếu minh bạch cho văn bản.
• Các hành vi khác tương tự hành vi công bố thông tin được quy định tại khoản a nêu trên lại được quy định đầy đủ, ví dụ như điểm đ khoản 1 Điều 81 về việc công bố thông tin trên website thương mại điện tử.

Vì các lý do trên, đề nghị Ban soạn thảo bỏ tất cả các cụm “không đúng quy định” trong Nghị định và thay vào đó là các miêu tả cụ thể để việc tuân thủ và áp dụng pháp luật được minh bạch, thống nhất.

Góp ý tương tự với tất cả các miêu tả hành vi vi phạm có sử dụng cụm từ “không đúng quy định/theo quy định”.

• Bên cạnh đó, doanh nghiệp vi phạm về mặt nội dung của thủ tục (ví dụ ghi thiếu nội dung trên thông báo-chỉ là vi phạm nhỏ so với việc không thông báo- hoặc thời hạn sửa nội dung thông báo không đáp ứng) có mức độ nguy hiểm thấp hơn nhiều so với việc không thực hiện toàn bộ cả thủ tục đó. Vì vậy, đề nghị cần phải phân biệt mức xử phạt tương ứng chứ không nên gộp cả hai nội dung này vào.
• Về hành vi vi phạm về hoạt động bán hàng đa cấp (Dự thảo sửa đổi Điều 92 Nghị định 185)
• Một số hành vi vi phạm được xác định trong Điều 92 Nghị định 185 (sửa đổi) chưa tương ứng với nhóm hành vi cùng khung xử phạt, chẳng hạn:
• Hành vi “Không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ trách nhiệm lưu trữ, xuất trình hồ sơ, tài liệu liên quan đến hoạt động bán hàng đa cấp tại địa phương theo yêu cầu của cơ quan quản lý có thẩm quyền” (điểm c); “không thực hiện, thực hiện không đúng, không đầy đủ nghĩa vụ báo cáo theo quy định của pháp luật” (điểm h) không tương ứng với các hành vi cùng khung xử phạt quy định tại khoản 8 Điều 92 bởi vì xét về bản chất, hành vi này không gây hại đến bên thứ ba hoặc không đáp ứng các điều kiện về hoạt động của phương thức bán hàng đa cấp theo quy định của pháp luật tương ứng với các hành vi khác trong cùng khung. Đề nghị Ban soạn thảo chuyển khung xử phạt đối với hành vi này lên khoản 7 Điều 92 (khoản 7 quy định về các hành vi liên quan đến chế độ báo cáo, thông tin).
• Góp ý tương tự trên với hành vi: “Không phối hợp với các cơ quan chức năng trong quá trình cơ quan chức năng thực hiện trách nhiệm theo dõi, kiểm tra, giám sát hội nghị, hội thảo, đào tạo về bán hàng đa cấp của doanh nghiệp”. Ngoài ra, cần cân nhắc miêu tả về hành vi này khi định nghĩa về “không phối hợp” chưa rõ ràng. Việc doanh nghiệp không hợp tác hoặc chống đối các cơ quan chức năng, ngăn cản theo dõi, kiểm tra, giám sát hội nghị có bản chất khác hẳn với việc doanh nghiệp phối hợp nhưng không trung thực, không cung cấp chính xác, đầy đủ thông tin trong quá trình giám sát đó. Vì vậy, đề nghị Ban soạn thảo phân biệt mức xử phạt khác nhau ở các trường hợp này để việc áp dụng được thống nhất, tránh việc áp dụng tùy tiện trong khung hiện tại từ 60 đến 80 triệu đồng (mức khá cao).
• Hành vi “Không xây dựng, công bố giá bán của các hàng hóa được kinh doanh theo phương thức đa cấp, không tuân thủ giá bán đã công bố” (được quy định tại khoản k với khung xử phạt từ 50 đến 60 triệu đồng) có tính chất nghiêm trọng hơn so với các hành vi khác cùng khoản vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi tài chính của người tiêu dùng. Do đó, đề nghị đưa hành vi này sang khoản 8 với khung xử phạt từ 60 đến 80 triệu đồng để đảm bảo tính răn đe.
• Một số góp ý khác:
• Về Khoảng cách mức xử phạt trong khung xử phạt vi phạm hành chính

Một số khung xử phạt có khoảng cách khá rộng giữa mức trần và sàn của mức xử phạt, ví dụ:

• Hành vi vi phạm về kinh doanh hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu (khoản 1 Điều 25 Nghị định 185 sửa đổi):

+ Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng trong trường hợp hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu có số lượng từ 300 bao đến dưới 400 bao (điểm g khoản 1)

+ Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 70.000.000 đồng trong trường hợp hàng cấm lá thuốc lá điếu nhập lậu có số lượng từ 400 bao đến dưới 500 bao (điểm h khoản 1)

• Hành vi vi phạm về đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung (khoản 1 Điều 68 Nghị định 185 sửa đổi): quy định khung xử phạt là từ 30.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng; …
• Có nhiều hành vi vi phạm có mức trần gấp đôi mức sàn.

Điều này có thể gây ra sự bất bình đẳng giữa các đối tượng bị xử phạt cho cùng hành vi trong khung và là dư địa cho tình trạng tham nhũng từ phía các cán bộ thực thi. Vì vậy, đề nghị Ban soạn thảo rà soát toàn bộ Dự thảo và thu hẹp khoảng cách của các mức xử phạt trong khung xuống.

• Sửa đổi điểm d khoản 8 Điều 3 Nghị định 185 theo hướng: “Thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật…có ít nhất một trong các hàm lượng hoạt chất chỉ đạt từ 70% trở xuống…”

Trên đây là một số ý kiến ban đầu của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đối với Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày 15/11/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Rất mong quý Cơ quan soạn thảo cân nhắc để chỉnh sửa, hoàn thiện.

Ngoài ra gửi kèm theo phụ lục một số góp ý cụ thể về Dự thảo mà một số doanh nghiệp gửi cho Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam để Quý Cơ quan tham khảo.

Trân trọng cảm ơn sự hợp tác của quý Cơ quan.