Trích ý kiến của ĐBQH Trần Ngọc Đường – Phó Ban công tác lập pháp

Kính thưa Hội nghị,
Về cơ bản, tôi nhất trí với bản dự thảo mới trình ra để chúng ta thảo luận hôm nay. Tuy nhiên dự án luật đang trong quá trình tiếp tục hoàn thiện, tôi xin đóng góp một số ý kiến như sau:
Ý kiến thứ nhất, tôi có cảm tưởng nội dung của dự án luật này hầu hết các quy định đều nghiêng về hội với tư cách là một tổ chức chính trị xã hội, các yếu tố kinh tế nghề nghiệp trong dự án luật này là mờ nhạt, cứ nhấn mạnh đặc thù chính trị xã hội của các tổ chức hội sẽ làm cho hội hoạt động nó kém năng động, kém sáng tạo, cứ ỷ lại, dựa dẫm vào Nhà nước. Các đồng chí biết rằng 6 hội đặc biệt của chúng ta, Đảng ta nhiều lần phê phán, là quan liêu hoá, cũng hoạt động giống như Nhà nước, cũng quan liêu, cũng mệnh lệnh, cũng dựa dẫm, ỷ lại vào ngân sách Nhà nước mà kém năng động, sáng tạo. Trong lúc đó, tất cả các hội trên thế giới này không bao giờ hội ăn từ ngân sách Nhà nước hết, đã là hội tự thì làm lấy mà ăn, có ngân sách, có tài chính mới sinh ra hội để hoạt động, tự anh phải lo lấy, đằng này cứ dựa dẫm, ỷ lại vào Nhà nước, cứ hội nào ra đời cũng muốn tìm cho được chữ "chính trị xã hội" trong đó là tất yếu sẽ được Nhà nước cho một ít biên chế, tất yếu Nhà nước sẽ cho trụ sở, tất yếu Nhà nước sẽ cho ngân sách. Phải làm thế nào có những quy định pháp lý để tạo điều kiện cho hội hoạt động năng động, sáng tạo hơn. Tôi cho rằng như thế mới đúng, cứ nhấn mạnh đây là những tổ chức đặc thù do lịch sử của chúng ta để lại, do Đảng thành lập, nó cứ ỷ lại rình rập và quan liêu hoá áp dụng những mệnh lệnh quyền uy, vấn đề là thực chất hoạt động của nó như thế nào? tác dụng của nó ra sao?
Ý thứ nhất tôi nghĩ như thế, chính vì thế tôi rất tán đồng với ý kiến của đại biểu Nguyễn Đình Lộc. Ở Điều 1 nói về mục đích lợi nhuận, không vì lợi ích lợi nhuận tôi cho không chính xác, chữ "lợi nhuận" ta nói ở đây theo nghĩa xấu, tôi cho rằng lợi nhuận không phải xấu, lợi nhuận phi pháp, lợi nhuận trong xã hội hành chính quan liêu bao cấp trước đây là xấu, nhưng thực chất lợi nhuận đâu có xấu, lợi nhuận là giá trị được tăng thêm so với cái bỏ ra ban đầu do trí tuệ, chất xám và năng động sáng tạo của mình làm ra nhiều hơn trước mình có. Tôi cho lợi nhuận là điều tốt chứ và tôi nghĩ các hội nếu không có mục đích kinh tế họ chẳng liên kết với nhau đâu, chỉ có chính trị không liên kết với nhau rất khó hoạt động và họ cũng hoạt động rất rời rạc, rất kém hiệu quả, hiệu lực và có đi nữa thì ban chấp hành trên hoặc những người chuyên trách có một ít lợi ích thì họ hoạt động thôi chứ các hội viên không hoạt động.
Tôi nói các hội viên rất kém chất lượng, thành ra hoạt động của hội phải có sự cấu kết với nhau về phương diện kinh tế, không có kinh tế, không có lợi ích vật chất trong đó họ không đi đâu, họ không họp đâu và hoạt động rất kém thành ra trong điều kiện của nền kinh tế thị trường cứ nhấn mạnh chính trị chung chung mà không nhấn mạnh những yếu tố nghề nghiệp và kinh tế vào đây là không được, nên phải xem xét lại chữ "lợi nhuận", lợi nhuận mà hoạt động một cách hợp pháp bằng trí tuệ, bằng chất xám, bằng sự cấu kết của nghề nghiệp để sản sinh ra nó thì quá tốt, sao lại không. Tôi là Ủy viên Thường vụ Ban chấp hành Hội luật gia Việt Nam.
Thưa các đồng chí, dưới sự lãnh đạo của đồng chí Quốc Anh đã ra đời 2, 3 viện, định ra đời Trường đại học luật trong Hội luật gia Việt Nam. Mà trường đại học luật nó là thu, ta làm như thế, tại sao không làm? Lại không vì mục đích lợi nhuận. Vì vậy nên xem lại chữ "lợi nhuận". Khoản 2, Điều 1 nói 2 định nghĩa: hội có tư cách pháp nhân và hội không có tư cách pháp nhân. Hai định nghĩa này mới chỉ dựa vào các tiêu chuẩn bên ngoài, những tiêu chí bên ngoài để định nghĩa, còn tiêu chí nội dung không có trong này, mà chỉ là những tiêu chí bên ngoài không khéo là người ta lợi dụng.
Ví dụ hội không có tư cách pháp nhân là hội không hoạt động thường xuyên, đây là cái bên ngoài, không có điều lệ thì có thể lợi dụng, tôi không họp thường xuyên, tôi không có điều lệ, nhưng thực chất bên trong đó là một hoạt động hội rất nguy hiểm, rất dễ bị lợi dụng, tại sao lại không có những tiêu chí về nội dung ở đây? Hội không có tư cách pháp nhân tiêu chí của nó khác, về nội dung hoạt động có những điểm khác. Tôi không hoạt động thường xuyên nhưng nội dung hoạt động của tôi lại quá hội có tư cách pháp nhân. Vì vậy phải tìm ra một số tiêu chí mang tính chất nội dung thực chất của hội mới được. Nếu chỉ dựa vào những tiêu chí hình thức như thế chưa đạt. Điều 2 tôi cho đưa vào là lạc lõng, Điều 2 này Hiến pháp đã quy định và toàn bộ luật này đã quy định, đưa vào một điều như thế này là thừa, không có ý nghĩa gì.
Điều 3, luật này quy định về tổ chức, tôi cho không đúng. Tổ chức là do các hội người ta làm, ở đây quy định về việc thành lập, những điều kiện để thành lập, chứ không phải là quy định về tổ chức cho các hội, các hội có thể tổ chức rất phong phú, đa dạng thì thuộc về nội bộ nó, mà ở đây là tạo ra khung pháp lý để cho các hội được thành lập. Theo tôi dùng chữ "thành lập" đúng hơn quy định về việc thành lập hoạt động của hội và quản lý nhà nước. Hay Khoản 2 này nhắc lại Điều 1, hội không có tư cách pháp nhân họat động theo quy định của Chính phủ thì trước cũng đã nêu.
Điều 5, có điểm nếu quy định Khoản 2 như thế này, tôi cho rằng không đúng với Luật Thẩm quyền ban hành văn bản và không đúng với luật lâu nay chúng ta đã quy định.
Trường hợp đặc thù liên quan đến tổ chức hoạt động của hội và việc quản lý Nhà nước về hội quy định tại luật khác, mà có quy định khác với quy định của luật này thì thực hiện theo quy định của luật đó. Tôi cho là không đúng, luật này ban hành sau thì phải theo quy định của luật này. Theo tôi phải quy định, phải viết: "Trường hợp những tổ chức hoặc những hội hoạt động theo luật riêng của mình thì hoạt động theo luật đó và luật này". Không có việc trái nào cả, làm gì có chuyện đặc thù mà trái được với luật này. Nếu các hội khác có những quy định đặc thù mà trái với luật này thì luật này không phải là cơ sở pháp lý cho việc ra đời của tất cả các hội, không phải là nền cho các hội. Mà mình ghi rõ: "Các hội khác có luật và luật này thì các hội khác hoạt động theo luật đó và luật này", viết như thế mới chính xác.
Một nhận xét tiếp nữa cũng đề nghị với các đồng chí cũng rà soát xem thử quy định nào thì dành cho điều lệ và quy định nào thì dành cho luật. Trong luật này tôi thấy có một số quy định theo tôi là có khả năng để cho Điều lệ của hội hay hơn. Ví dụ Chương III hội viên, hội viên phải tìm ra những nét đặc thù gì mà phải làm theo luật của Nhà nước mới đúng, chứ còn những đặc điểm này theo tôi do Điều lệ hội, có hội viên chính thức, hội viên danh dự là điều lệ quy định, chứ chính thức và danh dự mà luật điều chỉnh thì không biết có ảnh hưởng gì không. Vì mình làm Luật về hội cũng đề phòng một khuynh hướng lợi dụng, nhưng tôi nghĩ lợi dụng về hội viên chính thức và hội viên danh dự không ảnh hưởng gì cả, mà Điều lệ quy định cũng không chết ai cả. Thà rằng mình quy định hội viên phải thế này, thế kia thì mới được, chứ còn như hai loại hội viên này điều lệ quy định nhưng có thể có hội người ta không cần quy định hội viên danh dự, chỉ quy định hội viên chính thức thôi.
Hay quy định về Đại hội bất thường chẳng hạn thì điều lệ người ta sẽ quy định, trường hợp nào là Đại hội bất thường. Mình cũng không nhất thiết phải quy định bao nhiêu tổng số đại biểu là được Đại hội bất thường, nên để cho quyền của các hội quy định.
Một điểm nữa, trong này có quyền hạn của hội và nghĩa vụ của hội. Theo tôi không có quyền hạn và nhiệm vụ của hội, tôi nghĩ chỉ có quyền hạn của Ban lãnh đạo hội, nghĩa vụ của Ban lãnh đạo hội, viết của hội chung chung thế này thì ai chịu trách nhiệm.
Điều 24, tôi nghĩ sửa lại quyền hạn của Ban lãnh đạo hội, nghĩa vụ của Ban lãnh đạo hội. Khi có vấn đề gì là tôi có tác động được, nếu của hội chung chung thì không biết ai chịu trách nhiệm bây giờ. Như tôi, quan điểm trên thì Chương VI về tài sản tài chính của hội, tôi đề nghị là phải thừa nhận các nguồn thu nhập hợp pháp do hội làm ra phải quy định vào Điều 30, chứ không quy định các nguồn thu hợp pháp khác, phải khẳng định do hội người ta làm ra một cách hợp pháp thì phải thừa nhận tài sản đó cho người ta chứ, phải khuyến khích tài sản ngày càng tăng lên của hội thì nó tốt hơn. Tôi xin có một vài ý kiến như vậy.