Góp ý của Đại biểu Quốc hội Phan Trung Lý – Nghệ An

Kính thưa Quốc hội,

Trước hết, tôi xin báo cáo Quốc hội là hôm qua Quốc hội đã thông qua Luật tố tụng hành chính với sự chỉnh sửa rất cẩn trọng của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, của Ban Soạn thảo, các cơ quan hữu quan và Quốc hội thông qua. Nhưng tôi nghĩ để thực hiện được cơ chế mới ở trong Luật tố tụng hành chính khi chúng ta đưa Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban tư pháp của Quốc hội là một trong những chủ thể của Luật tố tụng hành chính thì chúng ta cần phải có nhiều quy định khác nữa, chi tiết nữa, hướng dẫn cụ thể nữa thì mới thực hiện được. Và để bảo đảm cho nguyên tắc phân công quyền lực của Nhà nước chúng ta, khi chúng ta đang xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Vấn đề thứ hai, tôi xin có ý kiến về cơ chế đặc biệt xem xét lại quyết định của Hội đồng thẩm phán mà Ban Soạn thảo đề nghị trong Tờ trình sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự. Theo tôi đây là một cố gắng lớn của Ban Soạn thảo để nhằm tìm giải pháp, tìm cơ chế để khắc phục một số tình trạng oan sai trong tố tụng hiện nay. Nhưng phương án thiết kế ở trong dự thảo thì chúng tôi thấy có một số vấn đề chưa ổn, theo chúng tôi nếu như thiết kế theo phương án trong Tờ trình thì sẽ đụng đến những vấn đề có tính nguyên tắc, có 2 vấn đề có tính hiến định về nguyên tắc.

Thứ nhất là đụng đến Điều 134 của Hiến pháp quy định về bản án được quyết định của Tòa án và Điều 134 của Hiến pháp nói rằng bản án quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật thì phải được tôn trọng, tổ chức, người liên quan phải triệt để chấp hành. Nếu theo thiết kế của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật tố tụng dân sự thì chúng ta đặt quyết định của Hội đồng thẩm phán vào sự đe dọa, luôn luôn đe dọa bị xem xét lại và không có thời hạn, hầu như vô thời hạn, làm cho quy định của Hiến pháp đối với quyết định của Hội đồng thẩm phán không được thực hiện.

Vấn đề thứ hai, có tính nguyên tắc quy định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân tối cao. Theo quy định của Điều 134 của Hiến pháp Tòa án nhân dân tối cao là cơ quan xét xử cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và quyết định của Hội đồng thẩm phán là cơ quan xét xử của Tòa án nhân dân tối cao thì có hiệu lực pháp luật cao nhất trong việc tố tụng. Như vậy quyết định của Hội đồng thẩm phán của Tòa án nhân dân tối cao phải được tôn trọng, phải được chấp hành.

Nếu theo thiết kế trong này thì chỉ cần kiến nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao hoặc kiến nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao thì quyết định của Hội đồng thẩm phán sẽ bị xem xét lại, chúng ta chưa nói đến thời hạn thì không có thời hạn. Đó là 2 vấn đề liên quan đến nguyên tắc và tính hiến định đối với Tòa án nhân dân tối cao và đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật.

Cơ chế này theo thiết kế trong dự thảo liên quan đến vấn đề cũng có tính nguyên tắc đó là điểm dừng trong tố tụng, điểm dừng trong công lý. Tố tụng và công lý theo tôi phải có điểm dừng, nếu như chúng ta không có điểm dừng, không qui định điểm dừng cụ thể này thì sẽ dẫn đến tức là lòng tin của nhân dân, lòng tin của xã hội đối với bản án quyết định của tòa án đối với công lý, đối với ngành tư pháp nói chung. Tôi đề nghị cần phải thiết kế chặt chẽ hơn để làm sao khắc phục được tình trạng đó.

Xin báo cáo các đồng chí, có vấn đề nữa mà vấn đề này tôi đã phân tích ở Luật tố tụng hành chính, tức là nếu như thiết kế theo như dự thảo hiện nay thì có sự vênh, sự mâu thuẫn giữa qui định của Luật thẩm quyền, đấy là thẩm quyền của Tòa án nhân dân và luật, pháp luật về tố tụng đấy là qui định của chúng ta hiện nay đang xem xét ở đây về thẩm quyền của Hội đồng thẩm phán. Vấn đề này tôi đã phân tích kỹ ở Luật tố tụng hành chính, tức là về cái này không có sửa đổi, không có sự cân nhắc thì hai cái này sẽ vênh nhau.

Vấn đề thứ ba, ở đây có vấn đề nữa nó liên quan đến rất nhiều vấn đề có tính nguyên tắc trong tổ chức hoạt động của tòa án, đấy là về các cấp xét xử, đấy là về qui định một người, một thẩm phán không thể xem xét vụ việc, một bản án quyết định, hay là nó cũng vi phạm, rồi ở đây có cái gì đấy, theo tôi cần phải có cân nhắc, cần phải tạo ra tất nhiên cơ chế mới, cơ chế đặc biệt nhưng phải làm sao bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, nhất là trong pháp luật tố tụng, xin báo cáo các đồng chí như vậy.

Theo tôi thì oan phải đền, sai thì phải sửa, nhất là trong chế độ chúng ta, nhưng sửa bằng cách nào, theo tôi cần phải cân nhắc để làm sao bảo đảm được tất cả những vấn đề chúng tôi đã nêu ở trên, ở đây chúng ta có thể tham khảo rất nhiều cách làm.

Xin báo cáo các đồng chí, thế giới hiện nay như anh Luật và một số đại biểu đã nói có nhiều cách làm, hoặc là bằng quyết định của tòa án, Hiến pháp, hội đồng bảo hiến nhưng cái này chúng ta chưa có. Tôi nghĩ trong thời gian tới có thể nghiên cứu toàn diện và sẽ đưa vào khi chúng ta có cải cách toàn bộ hệ thống nhà nước, hệ thống pháp luật. Vấn đề nữa là có thể bồi thường để sửa sai cái này, nhu cầu để có một cơ chế xem xét lại quyết định của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao khi đây là cấp xét xử cao nhất rồi thì cần phải xem xét lại và có cách gì để khắc phục, xuất phát từ Khóa X và Khóa XI khi Ủy ban Pháp luật của Quốc hội giám sát một loạt các vụ án như vụ Đầm Dơi, vụ Huỳnh Văn Nam - Đồng Nai, vụ Thanh Phương ở Bình Phước, vụ Trần Thị Sanh - Quảng Ngãi v.v... Sau đó năm 2005 làm Bộ luật tố tụng dân sự và đưa vấn đề này ra, nhưng cuối cùng cân nhắc thì Quốc hội không chấp nhận phương án này, hiện nay tôi biết cuối cùng những vụ án đó cũng đã được giải quyết. Ví dụ vụ Trần Thị Sanh - Quảng Ngãi chúng ta bồi thường, nhà nước đã bỏ ra khoản tiền hơn 1 tỷ để mua một chỗ khác cho bà Xiêm để bồi thường và đưa bà Sanh về đó. Vụ Thanh Phương ở Bình Phước cũng vậy. Tôi đề nghị cân nhắc, xem xét để có một cơ chế thật chín khi chúng ta sửa đổi toàn diện Bộ luật tố tụng dân sự và Bộ luật tố tụng hình sự.